پارگی دیسک کمر یکی از آسیب‌های جدی ستون فقرات است که ممکن است در هر سنی رخ دهد و می‌تواند منجر به ایجاد اختلال در زندگی فرد شود.
احساس درد شدید در کمر و منتشر شدن آن به پاها مهم‌ترین مشخصه آسیب دیسک کمر است. دیسک کمر ممکن است در خط وسط در طرف راست یا چپ، یا در داخل فورامن (سوراخ بین مهره‌ای) پاره شود که هریک علائمی را به همراه دارند. دیسک‌ها بالشتک‌های ژلاتینی مانندی هستند که بین مهره‌ها قرار داشته و از مهره‌ها در برابر آسیب دیدگی محافظت کرده و در جذب فشارهای وارده به ستون فقرات نیز نقش مهمی دارند.
در اثر پارگی دیسک کمر قسمت میانی دیسک خارج شده و سبب وارد شدن فشار به ریشه‌های عصبی نخاعی و به همین علت بروز درد و ناراحتی برای فرد می‌شود. انجام فعالیت‌های سنگین مانند بلند کردن اجسام سنگین و یا طرز نادرست نشستن و ایستادن از جمله عواملی هستند که سبب بروز این آسیب می‌شوند. برای درمان این آسیب لازم است تا به بهترین جراح دیسک کمر مراجعه شود تا وی بر اساس شدت آسیب ایجاد شده مناسب‌ترین روش درمان را اتخاذ کند. در موارد شدید که پارگی دیسک به عصب و نخاع فشار وارد می‌کند و باعث ضعف پیشرونده پاها شده به سرعت باید جراحی توسط بهترین جراح دیسک کمر انجام شود.
انواع پارگی دیسک کمر
انواع پارگی دیسک کمر به شرح زیر است:
پارگی دیسک کمر مرکزی یا سنترال
در این نوع از پارگی دیسک کمر درد کمر بیمار در اندام‌های تحتانی آن است . این درد در هر دو سمت اندام تحتانی دیده می‌شود . این نوع از پارگی دیسک می‌تواند سبب فلج شدن قسمت تحتانی بدن و از دست دادن کنترل روی ادرار و مدفوع شود.
پاره شدن دیسک در دو طرف
ممکن است دیسک در یک طرف از بدن مانند چپ یا راست پاره شود در این صورت اصطلاحا بیمار سیاتیک یک طرفه دارد و درد او در یک پا تیر می‌کشد، درد در اندام تحتانی بیشتر است.
پارگی دیسک کمر در سوراخ بین مهره ای
در این نوع از پارگی دیسک نیز درد در اندام تحتانی بیمار است و بسیار شدید است زیرا در این عارضه فشار وارده بر عصب بسیار زیاد است. درصد کمی از پارگی‌های دیسک کمر از این نوع است.
پارگی دیسک کناری یا لاترال
در این نوع از پارگی دیسک، دیسک در داخل یا خارج فورامن پاره می‌شود که به آن دیسک کناری یا لاترال گفته می‌شود.
جراحی در لاترال با جراحی در پارگی دیسک‌های دیگر متفاوت است. حین این عمل شکافی حدود 7 سانتی‌متر خارج از خط وسط ایجاد می‌شود.
پارگی دیسک جلو
این نوع از پارگی دیسک در جلو و ییا داخل شکم و لگن صورت می‌گیرد و نشانه‌ای ندارند جراحی در این نوع بسیار ریسکی است زیرا هنگامی که جراح دیسک را برمی‌دارد به این دلیل که حلقه جلوی دیسک پاره است و ممکن است پانچی که جراح استفاده می‌کند به شکم بیمار آسیب برساند.
علائم پارگی دیسک کمر
علائم پارگی دیسک کمر با توجه به نوع و شدت آن متفاوت است اما برخی از علائم میان آنها مشترک است که شامل:
- احساس درد شدید در کمر
- انتشار درد به پاها
- ناتوانی در راه رفتن و حتی نشستن و برخاست
- گزگز کردن و بی‌حسی پاها
- گرفتگی عضلات کمر
علت پارگی دیسک کمر
مهم‌ترین علت پارگی دیسک کمر مشکلات ژنتیکی است. ضعیف و مستحکم بودن ستون فقرات سبب می‌شود فرد طی یک فعالیت سنگین و یا ضربات شدید و ناگهانی دچار پارگی دیسک کمر می‌شود . عواملی دیگری نظیر کهولت سن، آسیب دیدگی ناشی از ضربات سنگین، ایستادن یا نشستن‌های ناصحیح نیز سبب ابتلا به این مشکل می‌شود.
کهولت سن: ممکن است پارگی دیسک در اثر انحطاط یا ضعیف شدن توان عضلانی به دلیل بالا رفتن سن باشد. ساییدگی دیسک‌های کمر به دلیل استفاده‌های روزانه سبب ضعیف شدن آنها می‌شود.
مصدومیت در اثر ضربات شدید: افرادی که با ورزش‌های سنگین و ورزش‌هایی که در آن به طور ناگهانی کمر به عقب برمی‌گردد سر و کار دارند بیشتر در معرض خطر پارگی دیسک قرار می‌گیرند.
نشستن ناصحیح: پارگی دیسک در افرادی که برای مدت‌های طولانی پشت میز به شکل ناصحیح می‌نشینند رایج است زیرا نشستن طولانی مدت سبب تضعیف دیسک ها و ستون فقرات می‌شود.
افتادن از ارتفاع زیاد: افتادن می‌تواند نیروی قابل توجهی را در ستون فقرات انتقال دهد. اگر نیرو به اندازه کافی باشد، مهره‌های کمر (استخوان) می‌توانند در این فرآیند دچار شکستگی شوند، یا دیسک بین مهره‌ای می‌تواند پاره شود.
خم شدن رو به جلو: فشار قابل توجهی روی دیسک‌های بین مهره‌ای ایجاد می‌کند. اگر خم شوید و سعی کنید جسم خیلی سنگین را بلند کنید، این نیرو می‌تواند باعث پارگی دیسک شود.
راه های پیشگیری از پارگی دیسک کمر
- از نشستن‌های طولانی مدت بپرهیزید.
- از ایستادن های طولانی مدت اجتناب کنید.
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- از انجام تمرینات سخت و پرتکرار پرهیز کنید.
برای محافظت و پیشگیری از پارگی دیسک کمر از راه‌هایی مانند: مصرف کلسیم به اندازه کافی، کشش و انعطاف بدن، تعادل در نشستن و ایستادن و انجام تمرینات معمولی کمک بگیرید.
تشخیص پارگی دیسک کمر چگونه است ؟
هنگام بروز علائم پارگی دیسک کمر آزمایشاتی جهت تشخیص حقیقی این عارضه صورت می‌گیرد.
ابتدا بیمار تمام علائم و نشانه‌های و مراقبت‌های پزشکی قبلی را برای پزشک مطرح می‌کند سپس پزشک متخصص معایناتی در زمینه میزان تعادل، اشکالات ستون فقرات، ضعف عضلات بی‌حسی یا سرشدن عضلات انجام می‌دهد. پس از شک پزشک به پارگی دیسک تصاویری از طریق اشعه ایکس از ستون فقرات گرفته می‌شود تا احتمالات دیگر مانند عفونت رد شود. امآرآی و سی‌تی‌اسکن به تشخیص دقیق‌تر بیماری‌هایی ستون فقرات کمک می‌کند. درصورتی که درد بیمار را می‌رنجاند می‌توان از تزریق استفاده کرد که درد را تسکین می‌دهد و همچنین منشا درد را مانند فتق دیسک و یا چرخش استخوان‌هایی که به طناب فشار می‌آورند را مشخص می‌کند.
روش های درمان
درمان این آسیب براساس شدت پارگی متفاوت است و انتخاب درمان مناسب بر عهده پزشک است. پزشک برای تشخیص این عارضه علاوه بر معاینه فیزیکی و دریافت شرح حال بیماری از روش‌های تصویربردای با اشعه ایکس و امآرآی نیز بهره می‌برد و براساس شدت آسیب ایجاد شده از موثرترین روش‌های درمان دیسک کمر بهره می‌برد. در موارد پارگی جزئی پزشک استراحت را توصیه می‌کند و برای تسکین درد نیز استفاده از داروهای مسکن و ضدالتهاب و در مواردی تزریق داروهای استروئیدی را توصیه می‌کند. انجام نرمش‌های سبک و فیزیوتراپی نیز در بهبود علائم ناشی از این آسیب موثر هستند. در صورتی که پارگی ایجاد شده به حدی وسیع باشد که سبب بیرون زدگی دیسک و بروز عوارضی همچون ضعف پیشرونده در پاها و … شود انجام جراحی توسط جراح دیسک کمر توصیه می‌شود.
روش های درمان غیر جراحی
پارگی دیسک کمر درمان‌های متعددی دارد که می‌تواند طی چند هفته درد را تسکین دهد اما در برخی موارد که با روش‌های درمانی غیر جراحی درد بیمار بهبود نیافت پزشک معالج توصیه به جراحی می‌کند.
برخی از درمان‌های غیرجراحی شامل:
کمپرس گرم و سرد
بیمار می‌تواند برای التیام درد از کمپرس کرم یا سرد استفاده کند و آن را روی نواحی که احساس درد می‌کند قرار دهد. این کار می‌تواند اعصاب را بی‌حس کند و فشار درد را کاهش دهد.
استفاده از داروهای مسکن
داروهای مسکن از قبیل: ناپروکسن، استامینوفن، آسپرین، ایبوپروفن می‌توانند تسکین دهنده درد باشند. درصورتی که پزشک این داروهارا برای شما تجویز کند می‌توانید از آنها استفاده کنید زیرا مصرف بی‌رویه این داروها می‌تواند سبب اختلال در معده و خونریزی شود.
تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی
پس از فروکش شدن درد بیمار می‌تواند تمرینات ورزشی‌ای را که فیزیوتراپ توصیه می‌کند برای بهبودی انجام دهد این کار سبب می‌شود فرد زودتر به فعالیت‌های روزانه خود بازگردد.
جراحی پارگی دیسک کمر
بیش از 90 درصد افرادی که بیماری‌های دیسک کمر مبتلا هستند نیازی به جراحی ندارند. بیشتر جراحی‌ها در کودکان و جوانانی که به این عارضه مبتلا هستند نیاز به جراحی دارند.
بهترین روش جراحی دیسککتومی است. در این روش دیسک آسیب دیده خارج می‌شود تا فشار از روی رشته‌های عصبی برداشته شود. این روش از جراحی‌های تهاجمی نیست و بسیار در از بین رفتن درد موثر است. زمانی که فیزیوتراپی و انجام روش‌های سنتی در درمان موثر نبود پزشک معالج شیوه درمان جراحی را توصیه می‌کند علی الخصوص کسانی که از فعالیت‌های روزانه خود دور مانده‌اند و با جراحی و چند روزی استراحت به زندگی عادی خود بازمی‌گردند.
مراقبت های بعد از جراحی پارگی دیسک کمر
پس از جراحی برای بهبودی سریعتر و برای آن فرد به فعالیت های روزانه بازگردد لازم است مواردی را رعایت کند این نکات شامل :
- برای مدت طولانی ننشینید.
- ورزش کنید و لگن خود را تقویت کنید.
- هرگز روی شکم نخوابید و در خواب سعی کنید بدن خود را در وضعیت مناسبی قرار دهید.
- سعی کنید از استرس و اضطراب دوری کنید.
- کفش پاشنه بلند به هیچ وجه نپوشید.
نظرات کاربران