ورم مغزی که به آن ادم مغزی گفته می‌شود، به معنای تجمع آب در فضای داخلی یا خارج سلولی است. افزایش فشار در سر، می‌تواند سد خونی مغزی را مختل کند. ورم مغزی در واقع یک روش بدن برای پاسخ‌دادن به ضربه، سکته مغزی یا عفونت است. ازآنجایی‌که مغز در یک جمجمه سفت محصور شده است، افزایش فشار داخل جمجمه یا ICP می‌تواند از جریان خون غنی از اکسیژن به مغز جلوگیری کند، مانع خروج مایعات از مغز شود و حتی به سلول‌های مغز آسیب برساند یا از بین ببرد. ادم مغزی یک وضعیت تهدیدکننده زندگی است که در صورت عدم درمان سریع می‌تواند باعث آسیب دائمی مغز یا مرگ شود. در ادامه همراه ما باشید تا با جزئیات این عارضه آشنا شویم.
علائم و نشانه‌های ادم مغزی
علائم ادم مغزی بسته به علت آن بسیار متفاوت است و می‌تواند بسیار دردناک باشد. سن بیمار، اندازه مغز و محل ادم نیز می‌تواند بر شدت علائم تأثیر بگذارد. به‌طورکلی، ادم دارای علامت مشخصی نیست که فرد را به بیمارستان بیاورد. ازآنجایی‌که ادم مغزی در اثر یک بیماری ایجاد می‌شود؛ بنابراین افراد یا یک آسیب مغزی تروماتیک، سکته مغزی یا طیف وسیعی از علائم عصبی را قبل از مشخص‌شدن ورم مغز تجربه خواهند کرد.
علائم معمول ورم مغز عبارت‌اند از:
- سردرد، که شایع‌ترین علامت در هر زمانی است که مغز شروع به متورم شدن می‌کند.
- سرگیجه
- حالت تهوع
- تغییرات خلقی، مانند افسردگی، اضطراب یا پرخاشگری در نتیجه آسیب مغزی
- ازدست‌دادن حافظه
- هوشیاری تغییریافته
- مسمومیت
- عدم هماهنگی
- انسداد روده (ولولوس، انواژیناسیون)
- بی‌حسی یا ضعفی که می‌تواند تعمیم یا موضعی باشد.
- دوبینی به دلیل عدم توانایی در حرکت کامل یکی از چشمان خود در یک‌جهت خاص
- برآمدگی در نقاط نرم جمجمه نوزاد
علل و عوامل خطر ادم مغزی
ضربه به سر، عفونت‌ها و تعدادی از بیماری‌های عصبی دیگر می‌توانند باعث تورم مغز شوند، زیرا فشار افزایش می‌یابد و بافت مغز را فشرده می‌کند. علل معمول تورم مغز عبارت‌اند از:
آسیب تروماتیک مغزی (TBI)، ضربه‌ای به سر است که می‌تواند منجر به خونریزی، کبودی یا تورم مغز شود. علل شایع TBI عبارت‌اند از سقوط، تصادف اتومبیل، ورزش ، خشونت خانگی، یا آسیب‌های جنگی .
افزایش فشار داخل جمجمه می‌تواند باعث تورم بافت مغز شود.
انواع مختلفی از عفونت‌ها می‌توانند باعث ایجاد ورم در مغزی باشند، از جمله آنسفالیت و مننژیت. آنسفالیت التهاب مغز است که معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به سردرد، تب، ازدست‌دادن هوشیاری، تشنج و موارد دیگر شود.
مننژیت، عفونت مننژهایی است که مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند. علل معمولی عبارت‌اند از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، انگلی یا قارچی.
تومور مغزی، رشد غیرطبیعی سلول‌های داخل مغز یا جمجمه است. این حادثه می‌تواند بافت مغز را فشرده یا جابه‌جا کند یا مایع مغزی نخاعی را مسدود کند که می‌تواند فشار را افزایش داده و باعث تورم شود.
حدود 80 درصد سکته‌های مغزی، سکته‌های ایسکمیک هستند که در اثر انسداد شریان‌های مغز ایجاد می‌شوند که به نوبه خود مانع از رسیدن خون اکسیژن‌دار به سلول‌های مغز می‌شود.
خونریزی مغزی داخل جمجمه‌ای، یک نوع خونریزی در داخل یا اطراف مغز است و سکته مغزی هموراژیک شامل مرگ سلول‌های مغز در نتیجه پارگی یا پاره شدن رگ خونی در مغز است. هر دوی این شرایط می‌توانند باعث تورم مغز شوند.
ارتفاعات بالا، فرد می‌تواند حدود دو روز پس از صعود به ارتفاع بالای 4000 متر (13123 فوت) به ورم مغزی در ارتفاع بالا (HACE) مبتلا شود. این تورم در مغز در کنار بیماری حاد کوهستان (AMS)، آتاکسی (ازدست‌دادن کنترل حرکات بدن)، خستگی و تغییر وضعیت روانی رخ می‌دهد. در صورت عدم درمان می‌تواند در عرض 24 ساعت به کما یا مرگ تبدیل شود.
انواع ادم مغزی
پنج نوع اصلی ادم مغزی وجود دارد. نوعی که ممکن است فرد به آن مبتلا باشد بستگی به علت آن دارد.
سیتوتوکسیک:
این نوع ادم مغزی ناشی از تجمع سدیم و آب در سلول‌ها است که منجر به نارسایی سلولی می‌شود. علل اصلی این نوع ادم عبارت‌اند از آسیب تروماتیک مغزی، بیماری متابولیک، عفونت‌هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت، یا مصرف مواد شیمیایی مانند متانول یا اکستازی.
وازوژنیک:
اگر دچار سکته مغزی شده‌اید، این احتمال وجود دارد که مغز به دلیل لخته شدن خون یا کمبود اکسیژن متورم شود. این باعث ایجاد اختلال در سد خونی مغزی می‌شود که اجازه می‌دهد مایع نشت کند و فشار در داخل مغز ایجاد شود. این شکل از ادم مغزی بیشتر در افراد مبتلا به تومورهای مغزی دیده می‌شود، اما می‌تواند ناشی از دی‌اکسیدکربن بیش از حد در خون، بیماری متابولیک، سمیت سرب و ادم مغزی در ارتفاع بالا (HACE) باشد.
بینابینی:
علت اصلی این نوع ادم هیدروسفالی انسدادی است که تجمع مایع مغزی نخاعی ناشی از گشاد شدن غیرطبیعی بطن‌ها است که باعث افزایش فشار در مغز می‌شود. هیدروسفالی انسدادی ناشی از نقص ژنتیکی، اختلال رشد، مننژیت، تومور، آسیب مغزی تروماتیک یا خونریزی است.
هیدرواستاتیک:
ادم هیدرواستاتیک تجمع مایع میان بافتی است که مایع موجود در بین کوچک، فضاهای باریک‌بین بافت است. انسداد وریدی مزمن یا نارسایی قلبی می‌تواند فشار هیدرواستاتیک مویرگی را افزایش دهد و باعث تورم مغز شود.
اسمزی:
سلول‌ها در داخل آب و در خارج، و آب می‌تواند از طریق غشای نیمه تراوا عبور خود را عبور دهند. این فرایند اسمز نامیده می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است الکترولیت‌ها در داخل سلول تجمع پیدا کنند و باعث می‌شوند غلظت بالایی از آب به داخل سلول‌ها حرکت کند. این اسمولالیته نامتعادل معمولاً به دلیل اسمولالیته سرم ناشی از ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار (SIADH) یا ضربه مغزی ایجاد می‌شود و منجر به فشار، مایع و تورم غیرطبیعی در مغز می‌گردد.
ادم مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر بیمار با ضربه مغزی TBI، سکته مغزی یا آسیب مغزی حاد وارد بدن شود، تقریباً همیشه تورم مغز وجود دارد. آنها بلافاصله در ICU بستری می‌شوند و سپس ما یک معاینه عصبی و فیزیکی انجام می‌دهیم. معاینه عصبی بالینی عملکرد مغز و سطح هوشیاری را آزمایش می‌کند تا ببیند آیا آسیب مغزی وجود دارد یا خیر. هر تغییر جزئی در سطح هوشیاری ممکن است نشان‌دهنده آسیب مغزی باشد. علائمی که ما به آنها توجه می‌کنیم شامل افزایش فشار داخل جمجمه در سر، خواب‌آلودگی، پاسخگویی و مشکلات بینایی است.
زمانی که فردی با آسیب مغزی در بیمارستان بستری می‌شود، گاهی اوقات متخصصان مغز و اعصاب دستگاهی را مستقیماً در خود مغز قرار می‌دهند تا فشار داخل جمجمه را کنترل کنند. سپس، ما یک اسکن انجام می‌دهیم تا ببینیم چه چیزی باعث تورم و علائم عصبی می‌شود و در کجا قرار دارد. ما یا سی تی اسکن یا ام آر آی انجام می‌دهیم، اما اغلب MRI انجام می‌دهیم، زیرا آنها اطلاعات بیشتری در مورد تورم مغز به ما می‌گویند و تصویری از نوع مشکل عصبی، خواه سکته مغزی، خونریزی یا تومور را به ما می‌دهند.
طول مدت ادم مغزی
طول مدت ادم مغزی بسته به فرد، علت تورم مغز و برنامه درمانی متفاوت خواهد بود. کسانی که ادم مغزی را تجربه می‌کنند باید در 48 تا 72 ساعت اول پس از آسیب یا عفونت به‌دقت تحت‌نظر باشند. سرعت درمان بیمار می‌تواند بر زمان بهبودی تأثیر بگذارد و نتیجه را بهبود بخشد.
درمان و گزینه‌های دارویی برای ورم مغزی
پزشکان ابتدا با درمان‌های حاد به دنبال معکوس کردن وضعیت پزشکی زمینه‌ای هستند. برای مثال، با شروع یک تزریق داخل وریدی (IV) سالین هیپرتونیک که الکترولیت‌های خون را افزایش می‌دهد و آب را از مغز بیرون می‌کشد. برای خونریزی در مغز یا TBI هم همین‌طور. پزشکان، لزوماً ادم مغزی را فوراً درمان نمی‌کنند زیرا کمتر نگران کننده است. اگر بیمار با علائم حاد سکته مغزی مراجعه کند، ابتدا برای رساندن جریان خون به مغز کار می‌کنند. هنگامی که ادم مغزی از طریق اسکن تشخیص داده شد، پزشک ممکن است به کاهش فشار از طریق موارد زیر کمک کند:
- بالا نگه‌داشتن تخت بیمارستان 30 یا 45 درجه. زمانی که سر صاف باشد می‌تواند باعث افزایش فشار در مغز شود، بنابراین بهتر است سر را بالا نگه داشته شود.
- حفظ دمای طبیعی بدن با داروهای ضد تب
- حفظ محیطی آرام با نور کم برای جلوگیری از آشفتگی
- نظارت بر سطح مایعات و الکترولیت‌ها
- تجویز داروهای ضدتشنج برای پیشگیری از تشنج
- تجویز مسکن برای افزایش راحتی
- تخلیه مایع CSF با قراردادن کاتتر در بطن
- اعمال انسداد عصبی عضلانی
- ارائه درمان هایپراسمولار
در موارد شدید، پزشک ممکن است کرانیکتومی را برای کاهش فشار در نظر بگیرد. هایپرونتیلاسیون کنترل شده، درمان با باربیتورات با دوز بالا و هیپوترمی متوسط از دیگر روش های درمانی برای کاهش تورم هستند.
درمان اولیه ادم مغزی
اغلب با داروردمانی صورت می‌گیرد. این دارو ها عبارت‌اند از:
- دگزامتازون (دکادرون)
- مانیتول (آریدول، اوسمیترول)
- استازولامید (Diamox)
- فوروزماید (لاسیکس)
- دیورتیک ها
- کورتیکواستروئیدها
پیشگیری از ادم مغزی
پیشگیری از ادم مغزی شامل انجام اقداماتی برای محافظت از سر است. برخی از گزینه‌ها عبارت‌اند از:
- برای جلوگیری از آسیب مغزی در حین ورزش یا فعالیت‌های بدنی از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- فشارخون و کلسترول خود را کنترل کنید تا از بیماری قلبی و سکته جلوگیری کنید.
- پوشیدن یک کمربند ایمنی در هنگام سفر در یک وسیله نقلیه.
- برای جلوگیری از HACE به‌آرامی به ارتفاعات بالا بروید.
- برای کاهش خطر اکسیداتیو و التهابی سکته از سیگارکشیدن خودداری کنید.
عوارض ادم مغزی
در صورت عدم درمان، ادم مغزی می‌تواند منجر به آسیب دائمی مغز یا منجر به طیف گسترده‌ای از عوارض شود. این شامل:
- ازدست‌دادن بینایی
- سردرد
- آتروفی مغزی
- زوال شناختی
- تغییر وضعیت ذهنی
- افسردگی
- مشکلات خواب
- صرع
- آسیب غیرقابل‌برگشت مغزی
نظرات کاربران