هیدروسفالی تجمع بیش از حد مایع مغزی نخاعی در مغز است. به طور معمول، این مایع از مغز ما محافظت میکند. با این حال، گاهی اوقات فشار مضری بر مغز وارد میکند. هیدروسفالی میتواند مادرزادی باشد یا در بدو تولد وجود داشته باشد. علل اصلی این بیماری شامل مشکلات ژنتیکی و مشکلات در نحوه رشد جنین است. داشتن سری که به صورت غیرعادی بزرگ است نشانه اصلی هیدروسفالی مادرزادی است. NPHمیتواند پس از تولد نیز رخ دهد. به این حالت هیدروسفالی اکتسابی میگویند.
چه چیزی باعث هیدروسفالی میشود؟
در گذشته از هیدروسفالی به عنوان آب روی مغز یاد میشد. با این حال، مغز توسط آب احاطه نشده است، بلکه توسط مایعی به نام مایع مغزی نخاعی (CSF) احاطه شده است. CSF دارای 3 عملکرد مهم است:
- از مغز در برابر آسیب محافظت میکند.
- مواد زائد را از مغز خارج میکند.
- مغز را با مواد مغذی مورد نیاز برای عملکرد صحیح تامین میکند.
مغز دائماً CSF جدید تولید میکند (حدود یک لیتر در روز) و مایع قدیمی از مغز آزاد شده و جذب رگهای خونی میشود. اما اگر این فرآیند قطع شود، مقدار CSF میتواند به سرعت ایجاد شود و باعث فشار در مغز شود.
علائم هیدروسفالی
همانظور که گفتیم هیدروسفالی تجمع مایع در مغز است. مایع اضافی به مغز فشار وارد میکند که میتواند به مغز آسیب برساند. در صورت عدم درمان، این بیماری میتواند کشنده باشد. آسیب به مغز ناشی از این بیماری میتواند طیف گستردهای از علائم را ایجاد کند، از جمله:
- سردرد
- مریض شدن
- تاری دید
- مشکل در راه رفتن
علائم زوال عقل ناشی از هیدروسفالی عبارتند از
از دست دادن حافظه،مشکلات گفتاری، بی تفاوتی و گوشه گیری، تغییرات در رفتار یا خلق و خو، مشکلات در استدلال، توجه یا قضاوت، مشکلات راه رفتن،بی ثباتی، ضعف پا، سقوط ناگهانی، دشواری در برداشتن اولین قدم. گیر کردن هنگام راه رفتن. همچنین انواع مختلف هیدروسفالی می تواند علائم خاصی ایجاد کند. در ادامه به بررسی انواع هدروسفالبها پرداختهایم.
انواع هیدروسفالی
3 نوع اصلی این بیماری؛
- هیدروسفالی مادرزادی: هیدروسفالی که در بدو تولد وجود دارد.
- هیدروسفالی اکتسابی: هیدروسفالی که پس از تولد ایجاد میشود.
- هیدروسفالی با فشار طبیعی: معمولاً فقط در افراد مسن ایجاد میشود.
هیدروسفالی مادرزادی
هیدروسفالی مادرزادی زمانی است که نوزاد با مایعات اضافی در مغزش متولد میشود. درواقع از بدو تولد این نوع از هیدروسفالی در نوزاد وجود دارد. این بیماری میتواند ناشی از شرایطی مانند اسپینا بیفیدا یا عفونتی باشد که مادر در دوران بارداری به آن مبتلا شده است. مانند اوریون یا سرخجه. بسیاری از نوزادانی که با هیدروسفالی (هیدروسفالی مادرزادی) متولد میشوند، آسیب دائمی مغزی دارند. این میتواند چندین عارضه طولانی مدت ایجاد کند، مانند:
- ناتوانیهای یادگیری
- مشکلات گفتاری
- مشکلات حافظه
- بازه توجه کوتاه
- مشکلات بینایی، مانند چشمک زدن و از دست دادن بینایی
- مشکلات هماهنگی فیزیکی
- صرع
هیدروسفالی اکتسابی
هیدروسفالی اکتسابی میتواند کودکان یا بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد. معمولاً پس از یک بیماری یا آسیب ایجاد میشود. به عنوان مثال، میتواند پس از یک آسیب جدی به سر یا به عنوان عارضه یک وضعیت پزشکی، مانند تومور مغزی اتفاق بیفتد.
هیدروسفالی فشار طبیعی (NPH)
هیدروسفالی با فشار طبیعی (NPH) یک بیماری غیر معمول و ناشناخته است که اغلب افراد بالای 60 سال را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین گاهی اوقات پس از آسیب یا سکته مغزی ایجاد میشود، اما در بیشتر موارد علت آن ناشناخته است. مشکلات حرکتی، زوال عقل و بی اختیاری ادرار از علائم اصلی NPH هستند. اما از آنجایی که این علائم به تدریج اتفاق میافتند و مشابه علائم سایر بیماریهای شایعتر مانند بیماری آلزایمر هستند، تشخیص NPH کمی دشوار است.
تشخیص هیدروسفالی چگونه است؟
برای تشخیص این بیماری مادرزادی و اکتسابی میتوان از اسکن مغز مانند سی تی اسکن و اسکن MRI استفاده کرد. همچنین پزشک از چک لیست برای کمک به تشخیص NPH استفاده میکند. چک لیست معاینه شامل موارد؛ نحوه راه رفتن، توانایی ذهنی و علائمی که بر کنترل مثانه فرد تأثیر میگذارد، میشود. تشخیص صحیح NPH بسیار مهم است زیرا برخلاف بیماری آلزایمر، علائم را میتوان با درمان کاهش داد.
درمان هیدروسفالی
این بیماری معمولاً با استفاده از یک لوله نازک (شانت) که با جراحی در مغز کاشته میشود و مایع اضافی را تخلیه میکند، درمان میشود. ونتریکولوستومی سوم آندوسکوپی (ETV) گاهی اوقات میتواند به عنوان جایگزینی برای جراحی شانت استفاده شود. در طی این روش، سوراخی در کف مغز ایجاد میشود تا مایع محبوس شده به سطح خارج شود و در آنجا جذب شود.
عوارض بعد از جراحی
جراحی مورد استفاده برای درمان این بیماری گاهی اوقات میتواند عوارضی ایجاد کند. به عنوان مثال، یک شانت میتواند مسدود یا عفونی شود. قبل از انجام جراحی، جراح باید عوارض احتمالی را با بیمار در میان بگذارد.
مراقبت از افرادی که دچار NPH طبیعی هستند
کسانی که تحت عمل جراحی شانت قرار میگیرند و عمل موفقیت آمیزی دارند، میتوانند به زندگی مستقل و عادی خود ادامه دهند. برخی دیگر به مرور زمان علائم خود را بدتر خواهند کرد. بسیاری از این افراد در نهایت نیاز به نظارت و مراقبت دقیق خواهند داشت.
چگونه میتوان از هیدروسفالی جلوگیری کرد؟
هیچ راه شناخته شدهای برای جلوگیری از NPH وجود ندارد. یک سبک زندگی سالم، از جمله سیگار نکشیدن، حفظ وزن سالم و ورزش منظم، میتواند به جلوگیری از شرایطی مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت و سکته مغزی کمک کند و از ابتلا به NPH تا حدی جلوگیری کند. بستن کمربند ایمنی و کلاه ایمنی در صورت لزوم میتواند به جلوگیری از آسیب سر، یکی دیگر از دلایل NPH کمک کند.
کلام آخر
NPH یک بیماری پیشرونده است، به این معنی که اگر درمان نشود علائم به تدریج بدتر میشود. برخی از افراد پس از جراحی به طور چشمگیری بهبود مییابند، در حالی که برخی دیگر بدتر میشوند. اگر NPH دارید، باید به طور منظم با متخصص مغز و اعصاب یا جراح مغز و اعصاب خود ملاقات داشته باشید. این ویزیتها به پزشک اجازه میدهد تا علائم شما را کنترل کند.
نظرات کاربران