ادم مغزی یا ورم مغزی، افزایش فشار در سر است که ممکن است سد خونی مغزی را مختل کند. از آنجایی که مغز در جمجمه سفت محصور شده است، افزایش فشار داخل جمجمه یا ICP می‌تواند از جریان خون غنی از اکسیژن به مغز جلوگیری کند، مانع خروج مایعات از مغز شود و حتی سلول‌های مغزی را تخریب یا از بین ببرد.
علائم و نشانه‌های ادم مغزی
علائم ادم مغزی بسته به علت آن بسیار متفاوت است و می‌تواند بسیار دردناک باشد. سن بیمار، اندازه مغز و محل ورم مغز نیز می‌تواند بر شدت علائم تأثیر بگذارد. به طور کلی، ورم مغزی علائم خاصی ندارد که باعث شود فرد متوجه آن شود. افراد با یک آسیب مغزی تروماتیک، سکته مغزی یا طیف وسیعی از علائم عصبی را قبل از مشخص شدن تورم مغز تجربه خواهند کرد. ورم مغزی نتیجه یک بیماری زمینه‌ای است.
علائم معمول تورم مغز
سردرد، که شایع ترین علامت در هر زمانی است که مغز شروع به متورم شدن میکند. سرگیجه، حالت تهوع، تغییرات خلقی، مانند افسردگی، اضطراب یا پرخاشگری در نتیجه آسیب مغزی، از دست دادن حافظه، هوشیاری تغییر یافته، مسمومیت، انسداد روده (ولولوس، انواژیناسیون)، بی‌حسی یا ضعفی که می‌توان آن را تعمیم داد، دوبینی به دلیل عدم توانایی در حرکت کامل چشم‌ها و برآمدگی در نقاط نرم جمجمه از شایع‌ترین علائم این بیماری هستند.
چه عواملی باعث ابتلا به ورم مغزی می‌شود؟
ضربه به سر، عفونت‌ها و تعدادی دیگر از بیماری‌های عصبی می‌تواند باعث تورم مغز در اثر افزایش فشار و فشرده شدن بافت مغز شود. علل معمول تورم مغز عبارتند از؛
آسیب مغزی تروماتیک (TBI)
TBI ضربه‌ای به سر است که می‌تواند منجر به خونریزی، کبودی یا تورم مغز شود. علل شایع TBI عبارتند از سقوط، تصادف اتومبیل، ورزش، خشونت خانگی، یا جراحات جنگی. افزایش فشار داخل جمجمه می‌تواند باعث تورم بافت مغز شود.
عفونت‌ها
انواع مختلفی از عفونت‌ها می‌توانند منجر به تورم مغز شوند، از جمله آنسفالیت و مننژیت. آنسفالیت التهاب مغز است که معمولاً در اثر عفونت ویروسی ایجاد می‌شود. می‌تواند منجر به سردرد، تب، از دست دادن هوشیاری، تشنج و موارد دیگر شود. مننژیت عفونت مننژهایی است که مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند. علل معمولی عبارتند از عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، انگلی یا قارچی.
تومورها
تومور مغزی رشد غیر طبیعی سلول‌های داخل مغز یا جمجمه است. می‌تواند بافت مغز را فشرده یا جا به جا کند یا مایع مغزی نخاعی را مسدود کند، که می‌تواند فشار را افزایش دهد و باعث تورم شود.
سکته مغزی
حدود 80 درصد سکته‌های مغزی، سکته‌های ایسکمیک هستند که در اثر انسداد شریان‌های مغز ایجاد می‌شوند، که به نوبه خود مانع از رسیدن خون اکسیژن به سلول‌های مغز می‌شود.
خونریزی مغزی
خونریزی داخل جمجمه‌ای خونریزی در داخل یا اطراف مغز است و سکته مغزی هموراژیک شامل مرگ سلول‌های مغز در نتیجه پارگی یا پاره شدن رگ خونی در مغز است. هر دوی این شرایط می‌توانند باعث تورم مغز شوند.
ارتفاعات بالا
فرد می‌تواند حدود دو روز پس از صعود به ارتفاع بالای 4000 متر (13123 فوت) به آدم مغزی (ورم مغزی) در ارتفاع بالا (HACE) مبتلا شود. این نوع تورم مغزی در کنار بیماری حاد کوهستان (AMS)، آتاکسی (از دست دادن کنترل حرکات بدن)، خستگی و تغییر وضعیت روانی رخ می‌دهد. اگر درمان نشود می‌تواند در عرض 24 ساعت به کما یا مرگ برسد.
انواع ورم مغزی
چند نوع اصلی ادم مغزی وجود دارد. نوعی که ممکن است فرد به آن مبتلا باشد بستگی به علت آن دارد.
سیتوتوکسیک
این نوع ورم مغزی ناشی از تجمع سدیم و آب در سلول‌ها است که منجر به نارسایی سلولی می‌شود. علل اصلی این نوع ورم؛ آسیب تروماتیک مغزی، بیماری متابولیک، عفونت‌هایی مانند آنسفالیت یا مننژیت و مصرف مواد شیمیایی مانند متانول یا اکستازی است.
وازوژنیک
اگر سکته کرده‌اید، این احتمال وجود دارد که مغز به دلیل لخته شدن خون یا کمبود اکسیژن متورم شود. این باعث ایجاد اختلال در سد خونی مغزی می‌شود که به مایع اجازه نشت می‌دهد. این شکل از ادم مغزی بیشتر در افراد مبتلا به تومورهای مغزی دیده می‌شود، اما می‌تواند ناشی از دی اکسید کربن بیش از حد در خون، بیماری متابولیک، سمیت سرب و ادم مغزی در ارتفاع بالا (HACE) باشد. بینابینی علت اصلی این نوع ادم هیدروسفالی انسدادی است. تجمع مایع مغزی نخاعی ناشی از گشاد شدن غیر طبیعی بطن‌ها است که باعث افزایش فشار در مغز می‌شود. هیدروسفالی انسدادی ناشی از نقص ژنتیکی، اختلال رشد، مننژیت، تومور، آسیب مغزی ضربه‌ای، یا خونریزی است.
ادم هیدرواستاتیک
هیدرواستاتیک تجمع مایع بینابینی است که مایع بین فضاهای کوچک و باریک بین بافت‌ها است. انسداد وریدی مزمن یا نارسایی قلبی می‌تواند فشار هیدرواستاتیک مویرگی را افزایش دهد و باعث تورم مغز شود. سلول‌ها دارای آب در داخل و خارج مغز هستند و آب می‌تواند از غشای نیمه تراوا آنها عبور کند. این فرآیند اسمز نامیده می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است الکترولیت‌ها در داخل سلول تجمع پیدا کنند و غلظت بالایی از آب به داخل سلول‌ها حرکت کند. این اسمولالیته نامتعادل معمولاً به دلیل اسمولالیته سرم ناشی از ترشح نامناسب هورمون ضد ادرار (SIADH یا TBI) ایجاد می‌شود و منجر به فشار، مایع و تورم غیرطبیعی در مغز می‌شود.
ورم مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر بیمار مبتلا به TBI، سکته مغزی یا آسیب مغزی حاد باشد، پزشک فرد را بلافاصله در ICU بستری میکند و سپس یک معاینه عصبی و فیزیکی انجام می دهد. معاینه عصبی بالینی عملکرد مغز و سطح هوشیاری را آزمایش میکند تا ببیند آیا آسیب مغزی وجود دارد یا خیر. هر تغییر جزئی در سطح هوشیاری ممکن است نشان دهنده آسیب مغزی باشد. علائمی که پزشک به آنها توجه میکند شامل افزایش فشار داخل جمجمه در سر، خواب آلودگی و مشکلات بینایی است. زمانی که فردی با آسیب مغزی در بیمارستان بستری می‌شود، گاهی اوقات متخصصان مغز و اعصاب دستگاهی را مستقیماً در خود مغز او قرار می‌دهند تا فشار داخل جمجمه را کنترل کنند.
ورم مغزی کشنده است؟
ادم مغزی یا ورم مغزی یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که در صورت عدم درمان سریع می‌تواند باعث آسیب دائمی مغز یا مرگ شود. بهتر است تا حد امکان از ابتلا شدن به این بیماری جلوگیری کنید. برای جلوگیری از ورم مغزی در حین ورزش یا فعالیت‌های بدنی از کلاه ایمنی استفاده کنید. فشار خون و کلسترول خود را برای جلوگیری از بیماری قلبی و سکته مغزی کنترل کنید. هنگام مسافرت با وسیله نقلیه از کمربند ایمنی استفاده کنید. به آرامی از ارتفاعات بالا بروید تا از HACE جلوگیری کنید. برای کاهش خطر اکسیداتیو و التهابی سکته مغزی از سیگار کشیدن خودداری کنید. اما اگر به هر دلیلی، به این بیماری مبتلا شدید بهتر است نزد یک پزشک متخصص بروید تا تشخیص و درمان مناسبی داشته باشید. انتخاب یک پزشک خوب در روند بهبود و درمان فرد بسیار اهمیت دارد.
نظرات کاربران