انسفالیت مغزی به التهاب حاد در مغز گفته می‌شود. این حالت به علت عفونت ویروسی یا حمله اشتباه سیستم ایمنی به بافت مغز رخ می‌دهد. در این مقاله به بررسی علائم، علل، درمان و عوارض انسفالیت یا التهاب مغز می‌پردازیم.
انسفالیت چیست؟
انسفالیت یک التهاب حاد یا تورم در مغز است که معمولاً در نتیجه یک عفونت ویروسی یا به دلیل حمله اشتباه سیستم ایمنی بدن به بافت مغز ایجاد می‌شود. حاد به این معنی است که ناگهان ظاهر می‌شود و به سرعت گسترش می‌یابد. معمولاً فرد نیاز به مراقبت فوری دارد.
شایع‌ترین علت التهاب مغز، عفونت ویروسی است. مغز در نتیجه تلاش بدن برای مبارزه با ویروس دچار التهاب می‌شود. انسفالیت به طور کلی با تب و سردرد شروع می‌شود. علائم به سرعت بدتر می‌شود و ممکن است تشنج، گیجی، خواب آلودگی، و از دست دادن هوشیاری و حتی کما به وجود بیاید.
آنسفالیت می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد، اما احتمال رخداد آن نادر است. مرگ و میر به عوامل مختلفی از جمله شدت بیماری و سن بستگی دارد. بیماران جوان‌تر بدون بسیاری از مشکلات سلامتی مداوم بهبود می‌یابند، در حالی که بیماران مسن‌تر در معرض خطر بیشتری برای عوارض و مرگ و میر هستند.
هنگامی‌که عفونت ویروسی مستقیم مغز یا نخاع وجود داشته باشد، آنسفالیت اولیه نامیده می‌شود. آنسفالیت ثانویه به عفونتی اطلاق می‌شود که در جای دیگری از بدن شروع شده و سپس به مغز سرایت می‌کند.
انواع التهاب مغز
انواع مختلف آنسفالیت علل مختلفی دارند.
- آنسفالیت ژاپنی توسط پشه منتقل می‌شود.
- آنسفالیت منتقله از کنه توسط کنه منتقل می‌شود.
- هاری می‌تواند از طریق گاز گرفتگی پستانداران منتقل شود.
آنسفالیت اولیه یا ثانویه نیز وجود دارد.
اگر قارچ، ویروس یا باکتری مغز را آلوده کند، آنسفالیت اولیه یا عفونی می‌تواند ایجاد شود. انسفالیت ثانویه یا پس از عفونی زمانی است که سیستم ایمنی به عفونت قبلی پاسخ می‌دهد و به اشتباه به مغز حمله می‌کند.
علائم انسفالیت
بیمار معمولاً تب، سردرد و فتوفوبیا (حساسیت بیش از حد به نور) دارد. همچنین ممکن است ضعف عمومی و تشنج وجود داشته باشد.
علائم کمتر رایج
همچنین ممکن است فرد دچار سفتی گردن شود که می‌تواند منجر به تشخیص اشتباه مننژیت شود. ممکن است سفتی اندام‌ها، حرکات آهسته و دست و پا چلفتی وجود داشته باشد. بیمار همچنین ممکن است دچار خواب آلودگی شود و سرفه کند.
موارد جدی‌تر
در موارد جدی‌تر، فرد ممکن است سردردهای بسیار شدید، حالت تهوع، استفراغ، گیجی، گیجی، از دست دادن حافظه، مشکلات گفتاری، مشکلات شنوایی، توهم و همچنین تشنج و احتمالاً کما را تجربه کند. در برخی موارد، بیمار ممکن است پرخاشگر شود.
علائم و نشانه ها در نوزادان
در ابتدا، تشخیص آنسفالیت در کودکان خردسال و نوزادان دشوارتر است. والدین یا سرپرستان باید مراقب استفراغ، فونتانل برآمده (ناحیه نرم در مرکز بالای سر)، گریه‌های بی‌وقفه که با برداشتن و آرامش نوزاد بهتر نمی‌شود و سفتی بدن باشند.
علائم آنسفالیت می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
علائم خفیف عبارتند از:
- تب
- سردرد
- استفراغ
- گرفتگی گردن
- بی حالی (خستگی)
علائم شدید عبارتند از:
تب 103 درجه فارنهایت (39.4 درجه سانتیگراد) یا بالاتر
- گیجی
- خواب آلودگی
- توهمات
- کند شدن حرکات
- کما
- تشنج
- حساسیت
- حساسیت به نور
- بی هوشی
نوزادان و کودکان خردسال علائم متفاوتی را نشان می‌دهند. اگر کودک شما یکی از موارد زیر را تجربه کرد، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- استفراغ
- فونتانل برآمده (نقطه نرم در پوست سر)
- گریه مداوم
- سفتی بدن
- اشتهای ضعیف
علت التهاب مغز
انسفالیت می‌تواند در نتیجه عفونت مستقیم به مغز توسط ویروس، باکتری یا قارچ ایجاد شود، یا زمانی که سیستم ایمنی به عفونت قبلی پاسخ می‌دهد. سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت مغز حمله می‌کند. آنسفالیت اولیه (عفونی) را می‌توان به سه دسته اصلی از ویروس‌ها تقسیم کرد:
- ویروس‌های رایج، از جمله HSV (ویروس هرپس سیمپلکس) و EBV (ویروس اپشتین بار)
- ویروس‌های دوران کودکی، از جمله سرخک و اوریون
- آربوویروس‌ها (که توسط پشه‌ها، کنه‌ها و سایر حشرات پخش می‌شوند)، از جمله آنسفالیت ژاپنی، آنسفالیت نیل غربی و آنسفالیتی که از کنه منتقل می‌شود.
آنسفالیت ثانویه: می‌تواند ناشی از عارضه یک عفونت ویروسی باشد. علائم روزها یا حتی هفته‌ها پس از عفونت اولیه ظاهر می‌شوند. سیستم ایمنی بیمار با سلول‌های مغز سالم به عنوان موجودات خارجی برخورد می‌کند و به آنها حمله می‌کند. ما هنوز نمی‌دانیم که چرا سیستم ایمنی بدن به این شکل کار نمی‌کند. در بیش از 50 درصد موارد آنسفالیت، علت دقیق بیماری ردیابی نمی‌شود.
انسفالیت بیشتر در کودکان، افراد مسن، افراد با سیستم ایمنی ضعیف و افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند که پشه‌ها و کنه‌هایی که ویروس‌های خاص را منتشر می‌کنند، مبتلا می‌شود.
تشخیص آنسفالیت یا التهاب مغزی
پزشکانی که علائم کلاسیک را در بزرگسالان تشخیص می‌دهند. تب، سردرد، گیجی، و گاهاً تشنج، یا تحریک پذیری، کم اشتهایی و تب در کودکان خردسال، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی بیشتری را تجویز کنند. معاینه عصبی به طور کلی نشان می‌دهد که بیمار گیج و خواب آلود است. اگر گردن سفت باشد که ناشی از تحریک مننژها (غشاهای پوشاننده مغز و نخاع) است، پزشک ممکن است تشخیص مننژیت یا مننژوآنسفالیت را در نظر بگیرد.
- یک سوراخ کمری، که نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی را از ستون فقرات می‌گیرد، ممکن است سطوح بالاتر از حد طبیعی پروتئین و گلبول‌های سفید خون را نشان دهد.
- با این حال، این آزمایش همیشه نمی‌تواند تشخیص دقیق بدهد، در برخی موارد، حتی اگر بیمار مبتلا به آنسفالیت باشد، نتایج ممکن است به حالت عادی برگردد.
- سی‌تی‌اسکن ممکن است در تشخیص تغییرات در ساختار مغز مفید باشد. همچنین می‌تواند علل دیگر مانند سکته مغزی، آنوریسم مغزی یا تومور را رد کند. با این حال، MRI بهترین گزینه تصویربرداری برای آنسفالیت است. می‌تواند تغییرات کلاسیک مغز را که نشان دهنده انسفالیت است، شناسایی کند.
- EEG (الکتروانسفالوگراف) که فعالیت الکتریکی مغز را بررسی می‌کند ممکن است امواج تیز را در یک یا هر دو لوب تمپورال در بیماران مبتلا به آنسفالیت نشان دهد.
- اگر علت عفونت ویروس نیل غربی باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون را تجویز کند.
عوارض التهاب مغزی
اکثر بیمارانی که آنسفالیت دارند حداقل یک عارضه دارند، به ویژه بیماران مسن، کسانی که علائم کما داشتند و افرادی که در مراحل اولیه تحت درمان قرار نگرفتند. عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- صرع
- آفازی – مشکلات زبان و گفتار
- از دست دادن حافظه – به ویژه در میان کسانی که آنسفالیت ویروس هرپس سیمپلکس داشتند.
- تغییرات رفتاری یا شخصیتی – مانند نوسانات خلقی، حملات ناامیدی و عصبانیت، و اضطراب
انسفالیت چگونه درمان می‌شود؟
درمان آنسفالیت بر کاهش علائم تمرکز دارد. تنها تعداد محدودی از عوامل ضد ویروسی خاص آزمایش شده قابل اطمینان وجود دارد که می‌تواند کمک کند، یکی از آنها آسیکلوویر است. موفقیت برای اکثر عفونت ها محدود است، مگر زمانی که این بیماری به دلیل هرپس سیمپلکس باشد.
کورتیکواستروئیدها ممکن است برای کاهش التهاب مغز، به ویژه در موارد آنسفالیت پس از عفونی (ثانویه) تجویز شوند. اگر بیمار علائم شدید داشته باشد، ممکن است به تهویه مکانیکی برای کمک به تنفس و سایر درمان‌های حمایتی نیاز داشته باشد.
گاهی اوقات به بیمارانی که تشنج دارند داروهای ضد‌تشنج داده می‌شود. آرام بخش‌ها می‌توانند برای تشنج، بی قراری و تحریک‌پذیری موثر باشند. برای بیمارانی که علائم خفیف دارند، بهترین درمان استراحت، مایعات فراوان و تیلنول (پاراستامول) برای تب و سردرد است.
جلوگیری از التهاب مغز به چه صورت انجام می‌گیرد؟
به روز نگه داشتن واکسن‌ها موثرترین راه برای کاهش خطر ابتلا به آنسفالیت است. اینها شامل واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و در صورت وجود ویروس در آن نواحی، آنسفالیت ژاپنی و آنسفالیت منتقله از کنه است.
در مناطقی که پشه‌های حامل ویروس‌های عامل آنسفالیت شناخته شده است، افراد باید اقداماتی را برای کاهش خطر گزش انجام دهند. این ممکن است شامل پوشیدن لباس مناسب، پرهیز از مناطق آلوده به پشه، اجتناب از بیرون رفتن در زمان‌های خاص در طول روز که تعداد زیادی پشه در اطراف وجود دارد، عاری از پشه نگه داشتن خانه، از مواد دافع پشه و از عدم وجود آب راکد در اطراف خانه اطمینان حاصل کنید.
نظرات کاربران