تومور مغزی مجموعه یا توده‌ای از سلول‌های غیر طبیعی در مغز است. استخوان جمجمه که مغز را احاطه می‌کند بسیار سفت و محکم است. هر گونه رشد در چنین فضای محدودی می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. تومورهای مغزی می‌توانند سرطانی (بدخیم) یا غیرسرطانی (خوش خیم) باشند. وقتی تومورهای خوش خیم یا بدخیم رشد می‌کنند، می‌توانند فشار داخل جمجمه را افزایش دهند. این می‌تواند باعث آسیب مغزی شده و زندگی را تهدید کند.
انواع تومورهای مغز
تومورهای مغزی در دو دسته اولیه یا ثانویه دسته بندی می‌شوند. تومور مغزی اولیه از سلول‌های مغز نشات می‌گیرند. بسیاری از تومورهای مغزی اولیه خوش خیم هستند. تومور مغزی ثانویه، به عنوان تومور متاستاتیک مغز شناخته می‌شود. این تومورها زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از اندام دیگری مانند ریه یا پستان به مغز گسترش یابد.
انواع تومورهای مغزی اولیه
تومورهای اولیه مغز که از مغز نشات می‌گیرند ممکن است در هر یک از بخش‌های زیر ایجاد شده و گسترش یابند:
- سلول‌های مغز
- غشاهای اطراف مغز که به آن‌ها مننژ گفته می‌شود
- سلول‌های عصبی
- غدد
تومورهای اولیه می‌توانند خوش خیم یا سرطانی باشند. در بزرگسالان، شایع ترین انواع تومورهای مغزی گلیوم و مننژیوم است.
گلیوماها
گلیوماها تومورهایی هستند که از سلول‌های گلیال ایجاد می‌شوند. این سلول‌ها به طور معمول:
- از ساختار سیستم عصبی مرکزی خود محافظت می‌کنند
- سیستم عصبی مرکزی خود را تغذیه می‌کنند
- مواد زائد سلولی را تمیز می‌کنند
- نورون‌های مرده را تجزیه می‌کنند.
گلیوماها می‌توانند از انواع مختلف سلول‌های گلیایی ایجاد شوند. انواع تومورهایی که در سلول‌های گلیال شروع می‌شوند عبارتنداز:
- تومورهای آستروسیتیک مانند آستروسیتوماها که از مخچه نشات می‌گیرند.
- تومورهای oligodendroglial، که اغلب در لوب‌های گیجگاهی پیشانی دیده می‌شوند.
- گلیوبلاستوما، از بافت حمایتی مغز نشات می‌گیرد و تهاجمی‌ترین نوع است.
سایر تومورهای مغزی اولیه
سایر تومورهای اولیه مغز عبارتند از:
- تومورهای هیپوفیز، که معمولا خوش خیم هستند.
- تومورهای غده صنوبری، که می‌تواند خوش خیم یا بدخیم باشد.
- اپاندیموما، که معمولاً خوش خیم هستند
- کرانیوفارنژیوما، که بیشتر در کودکان رخ می‌دهد و خوش خیم است اما می تواند علائم بالینی مانند تغییر در بینایی و بلوغ زودرس داشته باشد
- لنفوم‌های اولیه سیستم عصبی مرکزی (CNS)، که بدخیم هستند.
- تومورهای اولیه سلول‌های زایای مغز، که می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
- مننژیوم که منشا آن بافت مننژ است.
- شوانوما، که از سلول‌هایی تولید می‌شود که پوشش محافظتی اعصاب را ایجاد می‌کنند (غلاف میلین) به نام سلول‌های شوان بیشتر مننژیوم و شوانوموما در افراد بین 40 تا 70 سال دیده می‌شود. مننژیوم در زنان بیشتر از مردان است. شوانوماس در زنان و مردان به طور مساوی رخ می‌دهد. این تومورها معمولا خوش خیم هستند، اما به دلیل اندازه و موقعیت مکانی می‌توانند عوارض ایجاد کنند. مننژیوم و شوانوم سرطانی نادر هستند اما می‌توانند بسیار تهاجمی باشند.
تومورهای ثانویه مغز
تومورهای ثانویه مغز اکثر سرطان‌های مغز را تشکیل می‌دهند. آن‌ها از یک قسمت از بدن شروع می‌شوند و تا مغز گسترش پیدا می‌کنند یا متاستاز می‌یابند. موارد زیر می‌توانند در مغز متاستاز کنند:
- سرطان ریه
- سرطان پستان
- سرطان کلیه
- سرطان پوست
تومورهای ثانویه مغز همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم از بخشی از بدن به قسمت دیگر گسترش نمی‌یابند.
عوامل خطرزا تومور مغزی چیست؟
برخی از عوامل می‌توانند احتمال رخ دادن تومور مغزی را در افراد افزایش دهند. از این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سابقه خانوادگی
فقط حدود 5 تا 10 درصد از کل سرطان‌ها ژنتیکی یا ارثی هستند. به ندرت اتفاق می‌افتد که تومور مغزی از نظر ژنتیکی به ارث برسد. اگر چندین نفر از اعضای خانواده دچار تومور مغزی شده‌اند با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می‌تواند یک مشاور ژنتیکی را برای فرد توصیه کند.
سن
خطر بیشتر انواع تومورهای مغزی با افزایش سن افزایش می‌یابد.
نژاد
تومورهای مغزی به طور کلی در میان قفقازی‌ها بیشتر دیده می‌شود. با این حال، مردم آفریقایی- آمریکایی بیشتر به مننژیوم مبتلا می‌شوند.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، مانند مواردی که ممکن است در محیط کار پیدا شود، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهد.
قرار گرفتن در معرض اشعه
در افرادی که در معرض تابش یونیزان قرار گرفته‌اند، خطر ابتلا به تومورهای مغزی افزایش می‌یابد. می‌توانید از طریق روش‌های درمانی سرطان در معرض تابش پرتوی یونیزان قرار بگیرید. همچنین می‌توانید در معرض تشعشعات حاصل از اثرات هسته‌ای قرار بگیرید.
نداشتن سابقه آبله مرغان
طبق گفته انجمن تومور مغزی آمریکا، سابقه ابتلا به آبله مرغان در کودکی، خطر ابتلا به تومورهای مغزی را کاهش می‌دهند.
علائم تومور مغزی چیست؟
علائم تومورهای مغزی به محل و اندازه تومور بستگی دارد. برخی از تومورها با حمله به بافت مغز آسیب مستقیم ایجاد می‌کنند و برخی از تومورها باعث فشار بر اطراف مغز می‌شوند. هنگامی که تومور در حال رشد، به بافت مغز فشار می‌آورد علائم قابل توجهی خواهد داشت.
سردرد علامت شایع تومور مغزی است. ممکن است این سردردها را تجربه کنید:
- داشتن سردرد صبح هنگام بیدار شدن از خواب
- سردرد هنگام خواب
- سردردهایی که با سرفه، عطسه یا ورزش بدتر می‌شوند
همچنین ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنید:
- استفراغ
- تاری دید یا دو بینی
- گیجی
- تشنج (به ویژه در بزرگسالان)
- ضعف اندام یا بخشی از صورت
- تغییر در عملکرد ذهنی
سایر علائم شایع عبارتنداز:
- دست و پا چلفتی به نظر رسیدن
- از دست دادن حافظه
- گیجی
- مشکل در نوشتن یا خواندن
- تغییر در توانایی شنیدن، چشیدن یا بو کردن
- کاهش هوشیاری، که ممکن است شامل خواب آلودگی و از دست دادن هوشیاری باشد
- مشکل در بلعیدن
- سرگیجه
- مشکلات چشمی، مانند افتادگی پلک‌ها و مردمک‌های نابرابر
- حرکات غیرقابل کنترل
- لرزش دست
- از دست دادن تعادل
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- بی حسی یا مور مور شدن در یک طرف بدن
- مشکل داشتن در صحبت کردن یا درک آنچه دیگران می‌گویند
- تغییر در خلق و خو، شخصیت، احساسات و رفتار
- مشکل در راه رفتن
- ضعف عضلانی در صورت، بازو یا پا
علائم تومورهای هیپوفیز
علائم زیر می‌توانند در تومورهای هیپوفیز رخ دهند:
- ترشحات نوک پستان، یا گالاکتوره
- عدم قاعدگی در زنان
- توسعه بافت پستان در مردان، یا ژنیکوماستی
- بزرگ شدن دست و پا
- حساسیت به گرما یا سرما
- افزایش مقدار موهای بدن یا هیرسوتیسم
- فشار خون پایین
- چاقی
- تغییرات بینایی، مانند تاری دید یا دید تونلی
تومورهای مغزی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و بررسی تاریخچه پزشکی آغاز می‌شود. معاینه فیزیکی شامل یک معاینه عصبی بسیار دقیق است. پزشک آزمایش‌هایی انجام می‌دهد تا ببیند اعصاب جمجمه‌ای که از مغز سرچشمه می‌گیرند تغییری کرده‌اند یا خیر. پزشک با کمک افتالموسکوپ (ابزاری است که از طریق مردمک‌ها، به شبکیه نوری می‌تابانند) به داخل چشم نگاه می‌کند. این کار به پزشک اجازه می‌دهد بررسی کند که مردمک‌ها چگونه به نور واکنش نشان می‌دهند. همچنین به پزشک اجازه می‌دهد تا مستقیما به درون چشم‌ها نگاه کند تا ببیند تورم عصب بینایی وجود دارد یا نه. وقتی فشار در داخل جمجمه افزایش می‌یابد، ممکن است تغییراتی در عصب بینایی ایجاد شود. پزشک همچنین ممکن است فرد را از نظر موارد زیر ارزیابی کند:
- قدرت عضلانی
- هماهنگی
- حافظه
- توانایی انجام محاسبات ریاضی
ممکن است پزشک آزمایش‌های بیشتری را پس از پایان معاینه بدنی تجویز کند. این آزمایشات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
سی تی اسکن سر
سی تی اسکن روشی است که پزشک می‌تواند با کمک دستگاه اشعه ایکس جزییات بیشتری از تومور را درک کند. این کار را می‌توان با کنتراست یا بدون آن انجام دهد. کنتراست در سی تی اسکن سر با استفاده از یک رنگ مخصوص ایجاد می‌شود که به پزشکان کمک می‌کند تا برخی از ساختارها مانند عروق خونی را با وضوح بیشتری ببینند.
ام آر آی سر
MRI متفاوت از سی تی اسکن است زیرا از اشعه استفاده نمی‌کند و به طور کلی تصاویر بسیار دقیق‌تری از ساختارهای مغز را ارائه می‌دهد. همچنین می‌توان با کمک برخی رنگ‌ها، تصاویر دقیق‌تری از جزییات مغز به دست آورد.
آنژیوگرافی
در این آزمایش از رنگی استفاده می‌شود که به شریان، معمولا در ناحیه کشاله ران تزریق می‌شود. رنگ به عروق مغز منتقل می‌شود. و به پزشک اجازه می‌دهد تا ببیند خون رسانی تومورها چگونه است. این اطلاعات در زمان جراحی مفید است.
اشعه ایکس جمجمه
تومورهای مغزی می‌توانند باعث شکستگی در استخوان‌های جمجمه شوند و اشعه ایکس خاص می‌تواند وجود این اتفاق را نشان دهد. این اشعه ایکس همچنین می‌تواند وجود رسوبات کلسیم را که گاهی اوقات در یک تومور وجود دارد، بدست آورد.
نمونه برداری (بیوپسی)
قطعه کوچکی از تومور در طی نمونه برداری برداشته می‌شود. متخصص مغز و اعصاب آن را معاینه می‌کند. با بیوپسی تعیین می‌شود که سلول‌های تومور خوش خیم یا بدخیم هستند. همچنین تعیین می‌کند که آیا سرطان از مغز نشات گرفته یا یک تومور متاستاسیک از قسمت دیگری از بدن است.
درمان تومورهای مغزی
درمان تومور مغزی به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع تومور
- اندازه تومور
- محل تومور
- سلامتی عمومی فرد
متداول‌ترین روش درمان تومورهای بدخیم مغزی جراحی است. هدف از بین بردن هرچه بیشتر سرطان بدون آسیب رساندن به قسمت‌های سالم مغز است. در حالی که موقعیت برخی از تومورها امکان برداشتن آسان و ایمن را فراهم می‌کند، تومورهای دیگر ممکن است در منطقه‌ای واقع شوند که امکان برداشتن کامل تومور را محدود می‌کند. حتی حذف نسبی سرطان مغز نیز می‌تواند مفید باشد. خطرات جراحی مغز شامل عفونت و خونریزی است. تومورهای خوش خیم بالینی خطرناک نیز با جراحی برداشته می‌شوند. تومورهای متاستاتیک مغز طبق دستورالعمل‌های مربوط به نوع سرطان اصلی درمان می‌شوند. جراحی را می‌توان با سایر روش‌های درمانی مانند پرتودرمانی و شیمی درمانی ترکیب کرد. فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی از روش‌های توانبخشی‌ای هستند که می‌توانند به بیماران کمک کنند که پس از جراحی بیمار به حالت قبلی خود بازگردد و بتواند به راحتی فعالیت‌های عادی روزانه‌اش را انجام دهد. اما با این حال، بیمار باید مراقبت‌های پس از جراحی تومور مغزی را رعایت کند و انجام فعالیت‌های او همراه با احتیاط و جلوگیری از ضربه به مغز باشد.
نظرات کاربران