تومور گلیومای ساقه مغز نوعی تومور سیستم عصبی مرکزی (CNS)؛ مغز و نخاع است. این نوع تومور زمانی تشکیل می‌شود که سلول‌های سالم در ساقه مغز تغییر می‌کنند و خارج از کنترل رشد می‌کنند و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. تومور می‌تواند سرطانی یا خوش خیم باشد.
تومور سرطانی بدخیم است، به این معنی که می‌تواند رشد کند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد. تومور خوش خیم به این معنی است که تومور می‌تواند رشد کند اما گسترش نمی‌یابد. تومور گلیومای ساقه مغزی، توموری است که از یک سلول گلیال که یک سلول حمایت کننده در مغز است رشد می‌کند.
معمولاً تا زمانی که گلیومای ساقه مغز تشخیص داده می‌شود، اغلب منتشر می‌شود. یعنی می‌تواند آزادانه از طریق ساقه مغز پخش شود. این نوع تومور به طور معمول بسیار تهاجمی است، به این معنی که به سرعت رشد می‌کند و گسترش می‌یابد. درصد کمی از تومورهای ساقه مغز بسیار موضعی هستند که تومورهای کانونی نامیده می‌شوند.
تومور کانونی اغلب کمتر احتمال دارد که به سرعت رشد کند و گسترش یابد. اکثر تومورهای ساقه مغز در پونز رشد می‌کنند و در بخشی از ساقه مغز رشد می‌کنند که در آن انجام جراحی امکان دارد دشوار باشد و درمان گلیوم ساقه مغز را دشوار می‌کند.
علائم تومور گلیومای ساقه مغز چیست؟
از آنجایی که گلیومای ساقه مغز به سرعت رشد می‌کند، علائم می‌توانند به سرعت در طی روزها یا هفته‌ها ایجاد شوند. این تومورها می‌توانند بر عملکرد طبیعی ساقه مغز تأثیر بگذارند و منجر به علائم رایجی شوند که شامل موارد زیر است:
- ناهنجاری در حرکت چشم
- ضعف یک طرف صورت
- بی حسی یا ضعف اندام ها
- مشکل در تعادل
- سردرد
- حالت تهوع
تومور گلیومای ساقه مغز چقدر شایع است؟
گلیوم ساقه مغز معمولا در کودکان رخ می‌دهد، اما گاهی اوقات در بزرگسالان نیز دیده می شود. تومورهای ساقه مغز 11 درصد از تومورهای اولیه مغز را در کودکان و نوجوانان تشکیل می‌دهند.
برای اکثر بیماران، علت تومور گلیومای ساقه مغز ناشناخته است. با این حال، چند بیماری نادر ژنتیکی وجود دارد که امکان دارد احتمال ابتلای بیمار به گلیوما ساقه مغز را افزایش دهد. برای مثال، بیماران مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF1) امکان دارد در میان سایر تومورها، احتمال بیشتری برای ایجاد گلیوم ساقه مغز داشته باشند.
انواع تومور گلیومای ساقه مغز
گلیومای ساقه مغز به تمام زیرگروه‌های آستروسیتومایی اطلاق می‌شود که در ساقه مغز ایجاد می‌شوند. برخی از گلیوم‌های ساقه مغز را می‌توان بر اساس ویژگی‌های رشد خاصی طبقه بندی کرد:
گلیوماهای ساقه مغز کانونی
این تومورها کندتر رشد می‌کنند و به یک ناحیه از ساقه مغز (معمولاً مغز میانی و مدولا) محدود می‌شوند. تومورهای گیلومای ساقه مغز معمولاً راحت‌تر درمان می‌شوند و نتایج مطلوب‌تری دارند.
گلیوماهای پونتین درونی منتشر (DIPG)
این نوع از تومورهای گلیومای مغزی تومورهای درجه IV بسیار تهاجمی هستند و اگرچه به نظر می‌رسد که از پون شروع می‌شوند، اما می‌توانند در سراسر ساقه مغز و ساختارهای مجاور رشد کنند. همانطور که از نام آن پیداست، سلول‌های تومور گسترش یافته و به سایر بافت‌ها حمله می‌کنند. DIPGها متعلق به گروه بزرگ‌تری از گلیوماهای خط میانی منتشر هستند که در ساختارهای خط میانی (شامل ساقه مغز، تالاموس و نخاع) رخ می‌دهند و دارای تغییرات ژنتیکی خاص مشترک هستند.
گزینه‌های درمانی تومور گلیومای ساقه مغز
برای تومور گلیوماهای ساقه مغز درجه یک، جراحی به تنهایی اغلب یک گزینه درمانی است. اگر قسمت اعظم تومور قابل مشاهده با جراحی قابل برداشتن نباشد، درمان با پرتودرمانی می‌تواند به عنوان یک درمان اضافی بسیار موثر باشد.
بیشتر گلیوماهای ساقه مغز درجه II-IV هستند و به سرعت رشد می‌کنند، که می‌تواند بر عملکردهای مهم ساقه مغز تأثیر بگذارد. در این موارد، بسته به گسترش تومور، جراحی برای برداشتن تومور امکان پذیر نیست. به این دلیل که ساقه مغز بسیاری از عملکردهای حیاتی لازم برای بقا را کنترل می‌کند، از جمله کنترل تنفس، ضربان قلب و فشار خون. اگر تومور به رشد خود ادامه دهد، این عملکردها می‌توانند مستقیماً تحت تأثیر خود تومور قرار گیرند. به همین دلیل است که برای کنترل رشد تومور باید هر چه سریع‌تر درمان شروع شود. موثرترین و رایج‌ترین درمان اولیه پرتودرمانی است. که معمولاً در یک دوره 6 هفته‌ای انجام می‌شود. در برخی موارد، پزشکان اشکال مختلفی از شیمی درمانی را در طول و یا بعد از پرتو درمانی تجویز می‌کنند. اگر شیمی درمانی انجام شود، تا زمانی که برای کنترل رشد تومور موثر باشد، ادامه خواهد یافت.
نتایج درمان بیماران مبتلا به گلیوم ساقه مغز
گلیومای ساقه مغز یک بیماری جدی است که توسط یک کمسون پزشکی (MDT) متشکل از جراحان مغز و اعصاب، انکولوژیست‌ها و انکولوژیست‌های پرتو درمانی درمان می‌شود. هدف اولیه درمان، افزایش طول عمر بیماران، از طریق کند کردن رشد تومور است.
برای تومورهای کانونی ساقه مغز که درجه پایینی دارند، امکان درمان و بقای طولانی مدت وجود دارد. برای تومورهای پونز که درجه بالاتری دارند و نمی‌توانند به طور کامل برداشته شوند، تومور می‌تواند با وجود درمان شدید، اغلب در عرض یک سال، دوباره رشد کند. اگر درمان رشد تومور را کنترل نکند، تومور ممکن است بر عملکردهای حیاتی بدن مانند تنفس و ضربان قلب تأثیر بگذارد. در بسیاری از موارد، درمان اولیه می‌تواند رشد تومور را اغلب برای چندین ماه کنترل کند. درمان بعدی معمولاً کمتر از درمان اولیه مؤثر است و امکان دارد رشد تومور را کنترل نکند. رشد تومور فقط برای چند ماه قابل کنترل است.
در بیشتر موارد متاسفانه درمان نمی‌تواند این بیماری را درمان کند. به همین دلیل، بسیاری از آزمایشات تحقیقاتی بالینی در حال انجام، به دنبال درمان‌های موثرتر برای کودکان مبتلا به گلیوم ساقه مغز هستند.
نظرات کاربران